ใครจะไปคิดว่า “จาร์วิส”  ผู้ช่วย AI สุดอัจฉริยะของ Iron Man ที่คอยวิเคราะห์ข้อมูล ควบคุมโดรน บังคับชุดเกราะ หรือ ตัดสินใจแทนโทนี่ สตาร์ค ในยามคับขัน หรือ หุ่นยนต์ AI อย่าง “Ultron” ที่ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อปกป้องโลกจากเหล่าร้าย แต่กลับตีความเองว่า ศัตรูที่แท้จริงของโลกก็คือมนุษย์ จนคิดทำลายเผ่าพันธุ์มนุษย์…จะไม่ใช่แค่จินตนาการที่มีแต่ในจักรวาลมาร์เวลอีกต่อไป

เพราะวันนี้เรามีเทคโนโลยี AI ที่ก้าวล้ำมาถึงจุดที่เริ่มคิด วิเคราะห์ วางแผน และตัดสินใจแทนมนุษย์ได้แล้ว โดย AI ที่ว่านี้ คือ Agentic AI (อะเจนติก เอไอ) ซึ่งกำลังกลายเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญของโลกดิจิทัล จนหลายฝ่ายเกิดความกังวลและตั้งคำถามว่า หาก AI คิดเอง ตัดสินใจเองได้ ถูกนำไปใช้ในทางที่ผิด หรือเกิดตัดสินใจผิดพลาดขึ้นมา ใครต้องรับผิดชอบ?

เพื่อทำความเข้าใจและเตรียมพร้อมรับมือกับความท้าทายนี้ สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (ETDA) โดย ศูนย์ธรรมาภิบาลปัญญาประดิษฐ์ หรือ AIGC จึงเปิดเวที ETDA Live เชิญผู้เชี่ยวชาญระดับแถวหน้าในวงการ AI ผู้พัฒนาและผู้ใช้งานจริงจากหลายแวดวง ทั้งจากบริษัท กสิกร บิสซิเนส เทคโนโลยี กรุ๊ป,  Coraline, Guardian AI Lab  และตัวแทนจากศูนย์ AIGC มาร่วมแลกเปลี่ยนมุมมองพร้อมให้ข้อเสนอแนะการรับมือกับความล้ำของ Agentic AI ใน AI Governance Webinar 2025 EP2 ‘เมื่อ AI ตัดสินใจแทนมนุษย์ ใครคือผู้ควบคุม ?’

Agentic AI เทคโนโลยีที่พร้อมเปลี่ยนโลก?

Agentic AI คือ AI ที่รวมความสามารถหลากหลายด้านไว้ในระบบเดียว จนเกิดเป็น AI ใหม่ที่สามารถคิด วิเคราะห์ วางแผน ตัดสินใจ และลงมือทำเองได้แบบ “Autonomy” ที่ไม่ใช่แค่ “ทำตามคำสั่ง” แต่ยังสามารถตัดสินใจด้วยตนเองได้ ต่างจาก AI แบบเดิมที่เป็นเพียงระบบอัตโนมัติ (Reactive AI) ที่ถูกออกแบบมาให้ทำงานเฉพาะด้าน ตอบสนองต่อคำสั่งเฉพาะอย่าง เช่น วิเคราะห์ตัวเลข คาดการณ์แนวโน้มตลาด หรือจัดการคำถามลูกค้า โดยอ้างอิงจากข้อมูลที่ถูกฝึกมา แต่ยังไม่สามารถคิดหาวิธีเลือกสิ่งที่ดีที่สุดหรือตัดสินใจได้ด้วยตัวเอง โดยผู้เชี่ยวชาญเปิดเผยว่า ปัจจุบัน AI แบ่งออกเป็น 4 Stage ตามความสามารถ

Stage 1 : Logic-based AI คือ AI ที่ทำงานตามคำสั่งหรือเงื่อนไขแบบตายตัว เช่น กด 1 ไปหน้า A, กด 2 ไปหน้า B แต่ยังไม่มีความสามารถในการเรียนรู้หรือปรับตัว

Stage 2 : Limited Resource AI คือ AI ที่ต้องมีข้อมูลต้นทางมาฝึกฝน มีความสามารถในการเรียนรู้ และตอบสนองต่องานเฉพาะด้าน เช่น AI ที่ใช้วิเคราะห์ข้อมูล คาดการณ์แนวโน้ม หรือสร้างคอนเทนต์อย่าง Traditional AI, Machine Learning, LLM หรือ Generative AI แต่ยังคิดเองไม่ได้ ต้องอาศัยข้อมูลที่มีอยู่

Stage 3: Theory of Mind AI คือ AI ที่สามารถเรียนรู้ความคิด ความรู้สึก และอารมณ์ของมนุษย์ได้ ทำให้เริ่มมีความคิดสร้างสรรค์และมีความใกล้เคียงความเป็นมนุษย์มากขึ้น

Stage 4: Self-awareness  AI คือ AI ที่สามารถเรียนรู้จากสิ่งแวดล้อม และพัฒนาตัวตน สร้างบุคลิกและมีความคิดเป็นของตัวเองได้ เหมือนอย่างที่เห็นกันในหนัง Sci-Fi โดย Agentic AI ยังอยู่ในช่วงยุคปลายของ Stage 2 ที่กำลังจะก้าวไปสู่ Stage ที่ 3 ในอีกไม่ช้า

ในช่วงรอยต่อสำคัญนี้ ก็เริ่มมีการนำ Agentic AI ไปใช้ในหลายภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็นภาคการเงิน ที่ใช้วิเคราะห์ข้อมูลลูกค้าเพื่อพิจารณาปล่อยสินเชื่อ หรือใช้ประเมินมูลค่าทรัพย์สิน ภาคธุรกิจการค้า นำมาช่วยคาดการณ์ยอดขาย วางแผนการตลาด และบริหารสต็อกสินค้าแบบอัตโนมัติ ภาคเทคโนโลยี มีการพัฒนา Agentic AI ให้เป็นผู้ช่วยด้านการเขียนโปรแกรม (Coding Assistant) ที่สามารถวางโครงสร้าง เขียนโค้ด ทดสอบฟังก์ชัน และรันระบบได้ในขั้นตอนเดียว ซึ่งล้วนแต่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน เร่งกระบวนการตัดสินใจให้รวดเร็วและแม่นยำยิ่งขึ้น ช่วยลดต้นทุน ลดภาระงาน และช่วยให้มนุษย์มีเวลาไปโฟกัสกับงานที่ต้องใช้วิจารณญาณที่ AI ยังทำแทนไม่ได้

อย่างไรก็ตาม ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี อาจมาพร้อมกับความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้น จึงจำเป็นต้องมี  AI Governance ที่เป็นกรอบจริยธรรมและธรรมาภิบาล AI เพื่อให้การใช้งาน AI เหมาะสม ปลอดภัย โปร่งใส ตรวจสอบได้ และเกิดประโยชน์สูงสุด โดยผู้เชี่ยวชาญได้เสนอแนวทางเบื้องต้นสำหรับจัดทำ AI Governance ในองค์กร แบ่งเป็น 5 ขั้นตอนหลัก ประกอบด้วย กำหนดวัตถุประสงค์ให้ชัดเจน ว่าต้องการใช้ AI ทำอะไร เพื่อประโยชน์อะไร เข้าใจแหล่งข้อมูลและวิธีการสร้าง AI โดยเฉพาะ Agentic AI ที่ซับซ้อนจากหลายโมเดล ต้องรู้ว่า AI ส่วนไหนสร้างมาแบบใด ใช้ข้อมูลอะไร และผ่านการเทรนมาอย่างไรบ้าง และต้องประเมินผลการใช้งาน (Evaluation) ว่า AI ที่ใช้ตอบโจทย์หรือไม่ มีความเสี่ยงอะไรบ้างและจะป้องกันอย่างไร การจัดการความเสี่ยง (Risk Mitigation) หาก AI เกิดข้อผิดพลาด จะรับมืออย่างไร และสุดท้ายคือสร้างความน่าเชื่อถือ (Trustworthy) โดยต้องกำหนดบทบาทหน้าที่ของผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่ายให้ชัดเจนว่าใครสร้าง ใครใช้ ใครดูแล ใครรับผิดชอบ

แม้ปัจจุบันหลายๆ องค์กรจะเริ่มตื่นตัว และวางแนวทาง AI Governance ของตัวเองไว้แล้วเพื่อให้สามารถใช้งาน AI โดยเฉพาะ Agentic AI ได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ แต่ในระดับประเทศก็เลี่ยงไม่ได้ที่จำเป็นต้องมีกฎเกณฑ์ แนวปฏิบัติ เพื่อเป็นมาตรฐานกลาง

สำหรับการกำกับดูแลให้เกิดการใช้ AI อย่างมีธรรมาภิบาล โดยผู้เชี่ยวชาญจาก ETDA ได้แสดงความเห็นไว้อย่างน่าสนใจว่า ทุกวันนี้เทคโนโลยีเปลี่ยนเร็วเกินกว่าที่กฎหมายจะตามทัน ดังนั้น กฎหมาย AI ของไทยหากเกิดขึ้นจริง จึงไม่ควร “เข้มงวดจนปิดกั้น” แต่ต้อง “ยืดหยุ่นได้” เพื่อเปิดทางให้ผู้ใช้ ที่ดีสามารถพัฒนาและเติบโตได้อย่างปลอดภัย ขณะเดียวกันก็ต้อง “ปิดช่องโหว่” ที่อาจถูกนำไปใช้ในทางที่ผิด พร้อมควบคุมความเสี่ยง ป้องกันความเสียหาย และจัดการผู้ไม่หวังดีได้อย่างมีประสิทธิภาพ

Agentic AI จะเป็นจุดเปลี่ยนนำไปสู่อนาคตที่ดีกว่า หรือกลายเป็นจุดเริ่มต้นของปัญหาที่ควบคุมไม่ได้ อยู่ที่เราทุกคนเป็นผู้กำหนดทิศทาง เพราะที่สุดแล้วไม่ว่าเทคโนโลยีจะล้ำหน้าเพียงใด ก็ยังจำเป็นต้องมีมนุษย์เป็นผู้ควบคุม ติดตามข้อมูลเพิ่มเติมที่เพจ ETDA Thailand