ในฐานะลูกหนี้จะบอกว่า ปัจจุบันมาตรฐานการรายงานทางการเงินได้เปลี่ยนจาก TAS มาเป็น TFRS9 (Thai Financial Reporting Standards) โดยเริ่มบังคับใช้เมื่อวันที่ 1 มกราคม 2563 นั้นคงฟังแล้วดูไกลตัวจนยากที่จะเข้าใจ

ทั้งนี้ บมจ. บัตรกรุงไทย หรือ “เคทีซี” ได้จัดเสวนาเพื่อให้ความรู้ในหัวข้อ “KTC FIT Talks 6: เจาะลึก..อะไรจะเกิดขึ้น? เมื่อมาตรฐาน TFRS9 เข้ามา”โดยมี ดร.ศุภมิตร  เตชะมนตรีกุล  หุ้นส่วนสำนักงานด้านการสอบบัญชี บริษัท ดีลอยท์ ทู้ช โธมัทสุ ไชยยศ สอบบัญชี จำกัด เป็นวิทยากรพิเศษ เพื่อเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องว่า TFRS9 คืออะไร แล้วจะมีผลอะไรกับลูกหนี้และกับเคทีซี https://www.facebook.com/195457950893312/videos/638300490303838/

TFRS 9 คืออะไร ต่างจากเดิมอย่างไร

TFRS 9 คือ มาตรฐานการรายงานทางการเงินฉบับที่ 9 เป็นเครื่องมือทางการเงินที่ใช้ลงบัญชีของกิจการที่มีส่วนได้เสียสาธารณะ (PAEs: Publicly Accountable Entities) อันได้แก่ บริษัทมหาชน กิจการที่ต้องระดมเงินในวงกว้างโดยการออกตราสารหนี้ ตราสาร ทุน หรือเอกสารแสดงสิทธิ เช่น สถาบันการเงิน บริษัทหลักทรัพย์และกองทุนรวม ฯลฯ รวมถึงกิจการที่กำลังขอจดทะเบียนออกตราสารในตลาดหลักทรัพย์ โดยได้มีการบังคับใช้มาตรฐาน TFRS9 ในประเทศไทยตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2563 ที่ผ่านมา

ดร.ศุภมิตรกล่าวเพิ่มเติมว่า "มาตรฐานบัญชีเดิมที่เรียกว่า TAS จะถูกยกเลิกทั้งหมด และใช้มาตรฐานบัญชีใหม่ TFRS 9 ซึ่งครอบคลุมหลักๆ เกี่ยวกับสถาบันการเงิน,  กลุ่มที่ไม่ใช่สถาบันการเงินที่ให้บริการทางด้านการเงิน การกู้ยืมและการให้สินเชื่อ (นอน-แบงก์) รวมทั้งกลุ่มธุรกิจที่เกี่ยวกับการลงทุนที่มีลูกหนี้การค้า

จริงๆ แล้วมาตรฐานนี้ที่มีคนกล่าวถึงกันมาก เนื่องจากมาตรฐานนี้เรียกตัวเองว่าเป็น "เครื่องมือทางการเงิน" แทนที่จะเรียกด้วย "ชื่อบัญชี" ทั้งนี้ "เครื่องมือทางการเงิน" หมายถึง สัญญาใดๆ ที่ทำให้กิจการหนึ่งมีสินทรัพย์ทางการเงินเพิ่มขึ้นและอีกกิจการหนึ่งมีหนี้สินทางการเงินหรือตราสารทุนเพิ่มขึ้น ซึ่งรวมถึง "สินทรัพย์ทางการเงิน - หนี้สินทางการเงิน" เกือบทั้งหมดในงบการเงิน และ ตราสารลงทุน ส่วนของสินทรัพย์ที่ไม่ครอบคลุมคือ สินทรัพย์ที่ไม่ทุนหมุนเวียน สินทรัพย์ที่ไม่มีตัวตน ค่านิยมฯลฯ แต่ครอบคลุมเงินสินเชื่อ เงินฝากธนาคาร เงินกู้ยืมระหว่างกิจการเดียวกันหรือกิจการที่เกี่ยวข้องกันเอง ในฟากหนี้สินไม่ครอบคลุมสิ่งที่เราจะไม่คุ้นเคย เช่น รายได้รับล่วงหน้า นี่จึงกลายเป็นมาตรฐานที่ใหญ่มากและใช้ในวงกว้างไม่ใช่แต่เฉพาะสถาบันการเงิน

มาตรฐานนี้ใช้ในต่างประเทศมาแล้วเมื่อกว่าสิบปีก่อน แต่ของประเทศไทยเราได้ชะลอการใช้ เนื่องจากมีผลกระทบมาก แต่ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ก็ได้แจ้งล่วงหน้ามาแล้วเพื่อให้เตรียมพร้อมว่า จะใช้มาตรฐานนี้ เมื่อสามปีก่อน และขณะนี้ได้ใช้แล้วเมื่อ 1 มกราคม 2563 ที่ผ่านมา โดยได้ออกมาทดแทนมาตรฐานเก่าๆ ที่ออกมาก่อนหน้า อย่างหนี้เผื่อสงสัยจะสูญที่ออกมาตั้งแต่ปี 2531 แต่ไม่เคยได้แก้ไขเลยในระยะ 30 กว่าปี ซึ่งสภาพความเป็นจริงในปัจจุบันเปลี่ยนแปลงไปมากแล้ว"

ภาพรวมของ TFRS 9   

TFRS 9 จะแบ่งเป็น 3 ประเภทที่ต้องเกี่ยวข้อง ประกอบด้วย

• การจัดประเภทรายการและการวัดมูลค่า ซึ่งเรื่องนี้จะเกี่ยวข้องโดยตรงกับเงินลงทุน แล้ครอบคลุมถึงสินทรัพย์ทั้งหมด แต่จะไม่ค่อยกระทบกับเงินให้กู้ยืม เงินให้สินเชื่อ และเงินฝากธนาคาร ในส่วนนี้จะมีผลกระทบบางส่วนกับธนาคาร สถาบันการเงิน และโฮลดิ้งคอมปะนีที่มีเงินลงทุนมากๆ  
• การด้อยค่าของสินทรัพย์ ในส่วนนี้ที่เกี่ยวข้องกับสถาบันการเงินก็จะกระทบกับสินเชื่อ ซึ่งในส่วนของสินเชื่อก็จะเกี่ยวข้องกับหนี้เผื่อสงสัยจะสูญ เนื่องจากไม่ได้ปรับกันมานานและมีความละเอียดซับซ้อนอยู่มาก ประเด็นนี้จึงกลายจึงเป็นหัวเรื่องสำคัญทำให้มีการพูดคุยกันเยอะมากในส่วนของผู้ที่เกี่ยวข้องอย่างธนาคารแห่งประเทศไทย และสถาบันการเงินเอง ส่วนนี้ถือเป็นส่วนที่มีผลกระทบมากที่สุดในส่วนของ TFRS 9
• การป้องกันความเสี่ยง ในส่วนนี้จะเกี่ยวกับตราสารอนุพันธุ์และการป้องกันความเสี่ยง วันนี้ยังไม่มีมาตรฐานบัญชีที่ออกมารองรับชัดๆ ดังนั้น การปฏิบัติของแต่ละกิจการก็มีความแตกต่างกันมาก บางบริษัทซื้อตราสารกับธนาคารแต่ไม่ได้บันทึกบัญชีแค่เปิดเผยบัญชีไว้เท่านั้น  บางกิจการก็ใช้วิธีเปิดเผยแล้วลงบัญชี กรณีที่มีการซื้อตราสารเพื่อการค้าจะต้องทำมาตรฐานฉบับนี้ แต่หากมีตราสารเพื่อป้องกันความเสี่ยงของตัวเอง เนื่องจากกิจการบางรายมีการออกพันธบัตรก็จะต้องมีการซื้อตราสารเหล่านี้ เพื่อป้องกันความเสี่ยง  แต่กรณีนี้อาจไม่ได้กระทบในวงกว้าง

การด้อยค่าของสินทรัพย์    

สำหรับการเปลี่ยนแปลงความเสี่ยงด้านเครดิตตามมาตรฐานใหม่ ดร.ศุภมิตร กล่าวว่า 

“มาตรฐาน TFRS9 ได้ปรับเปลี่ยนหลักการเกี่ยวกับการจัดประเภทและการวัดมูลค่าของเครื่องมือทางการเงิน และการด้อยค่าของเครื่องมือทางการเงิน โดยมีส่วนที่สำคัญคือ การกันเงินสำรองเพื่อรองรับผลเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นจากสินทรัพย์และภาระผูกพัน เช่น เงินให้สินเชื่อ เงินลงทุนในตราสารหนี้ สัญญาค้ำประกันทางการเงิน วงเงินที่ยังไม่ได้เบิกใช้ จากแนวคิดเดิมที่กันเงินสำรองจากความเสียหายที่เกิดขึ้นแล้ว (Incurred Loss) มาเป็นการกันสำรองเพื่อรองรับความเสียหายที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคต (Expected Loss: EL) เพื่อให้เงินสำรองสะท้อนความเสี่ยงด้านเครดิตตลอดอายุของลูกหนี้ โดยกำหนดให้พิจารณาจากข้อมูลทั้งในอดีต ปัจจุบัน และเหตุการณ์ที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคต (Forward-Looking Information) โดยพิจารณากันเงินสำรองต่างกันตามสถานะหรือชั้น (Stage) ของลูกหนี้ ดังนี้

• ลูกหนี้ Stage 1 เป็นลูกค้ากลุ่มที่ยังจ่ายปกติตามมาตรฐานเดิมคือกลุ่ม 6 ไม่มีประวัติค้างชำระเกิน 1 เดือน แต่เดิมเราเรียกลูกหนี้ที่คงค้าง 30 วัน, 90 วัน, 180 วัน แต่ตามมาตรฐานใหม่จะเรียกตามสถานะหรือชั้น (Stage) ของลูกหนี้กลุ่มที่มีความเสี่ยงด้านเครดิตไม่เปลี่ยนแปลงจากวันแรกของการให้สินเชื่อ ให้กันเงินสำรองเพื่อรองรับความเสียหายที่คาดว่าจะเกิดขึ้นภายใน 1 ปีข้างหน้า (1-year EL)

• ลูกหนี้ Stage 2 กลุ่มที่มีความเสี่ยงทางเครดิตเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ เป็นลูกค้ากลุ่มที่เราเคยปล่อยสินเชื่อแล้วเครดิตเรตติ้ง (สถานการณ์ทางการเงินของธุรกิจ ความสามารถในการชำระเงินสินเชื่อ) แย่ลงทำให้ความเสี่ยงทางเครดิตเพิ่มขึ้น แต่ทั้งนี้ ต้องเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ เช่น จากเดิมอยู่ที่ A ต่อมาอยู่ที่ B ซึ่งตรงนี้อาจจะยากที่จะรู้ว่าเครดิตเรตติ้งอยู่ที่เท่าไร แต่สถาบันการเงินก็จะวัดด้วย Scoring ทั้งนี้ การที่ทำให้เครดิตเรตติ้งตกก็มาจากการค้างชำระนั่นเอง เช่น ค้างเกิน 1 เดือนก็อาจขึ้น Stage 2 หรืออาจจะจ่ายดี ปกติ แต่มีปัจจัยบางอย่างที่บ่งชี้ได้ว่า อาจจะทำให้เครดิตเรตติ้งตกก็อาจต้องอยู่ Stage 2 เช่นกัน เช่น จ่ายหนี้ธนาคารดี แต่ไม่จ่ายคู่ค้าก็อาจเป็นตัวบ่งชี้ว่า อาจต้องอยู่ Stage 2 กลุ่มนี้ ให้กันเงินสำรองเพื่อรองรับความเสียหายตลอดระยะเวลาบัญชี โดยดูตามมูลค่าตามบัญชีขั้นต้น ทั้งนี้ ลูกค้าที่อยู่ Stage 2 มีโอกาสไปอยู่ Stage 1 และ 3 ต่างกับ Stage 3 ที่ขึ้น Stage อื่นได้ยาก

• ลูกหนี้ Stage 3 เป็นกลุ่มที่มีการขาดการชำระอย่างชัดเจน ขาดการชำระสามเดือนต่อเนื่องกัน หรือถูกฟ้องล้มละลาย หรือไม่จ่ายคู่ค้าทั้งหมด ถือเป็นกลุ่มหนี้ที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้ (Non-Performing Loan: NPL) ตามมาตรฐานเดิม (TAS) กลุ่มนี้ให้กันเงินสำรองรองรับความเสียหายที่คาดว่าจะเกิดขึ้นตลอดอายุของลูกหนี้ (Lifetime EL) ทำให้สถาบันการเงินรับรู้เงินสำรองเร็วขึ้นตามสถานะของลูกหนี้ที่เปลี่ยนแปลงไป และงบการเงินสะท้อนฐานะที่แท้จริงอย่างเป็นปัจจุบัน

ทั้งนี้ ตามมาตรฐานเก่าก็จะตั้งเกณฑ์การด้อยค่าตามเปอร์เซนต์ของยอดขาย หรือตามเปอร์เซนต์ของยอดลูกหนี้การค้าหรือการตั้งสำรองแบบเฉพาะเจาะจง แต่สำหรับTFRS 9 นั้นจะใช้หลักเกณฑ์มากขึ้น โดยคำนึงถึงข้อมูลของอดีต - ปัจจุบัน ส่วนที่เพิ่มเติมมาก็คือ การคาดการณ์สภาวะทางเศรษฐกิจในอนาคต (Forward Looking Factor) ซึ่งการคาดการณ์ก็ขึ้นกับความเชี่ยวชาญของแต่ละสถาบันแล้วที่จะวิเคราะห์สภาพการณ์ในอนาคต

การจัดชั้นลูกหนี้ในส่วนนี้ละที่ลูกหนี้พึงต้องพยายามระวังรักษาประวัติเครดิตของตนเองมิให้ตกชั้น เพราะหากตกชั้นไป Stage 2, 3 ก็จะกลับมาเป็น Stage 1 ได้ยากกว่ามาตรฐานเดิม เนื่องจากต้องพิสูจน์ตัวเองให้เห็นว่า มีความสามารถและมีศักยภาพจริง ซึ่งใช้ระยะเวลาในการพิสูจน์ตัวเองด้วย

TFRS 9 กับ เคทีซี

ชุติเดช ชยุติ รองประธานเจ้าหน้าที่บริหารอาวุโส - คอร์ปอเรท ไฟแนนซ์ เคทีซี กล่าวถึงความเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้นกับเคทีซีบนมาตรฐาน TFRS 9 สำหรับงบการเงินเคทีซีที่มีรอบระยะเวลาบัญชีตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2563 ว่า จะเป็นการเปลี่ยนแปลงในการรายงานตัวเลขทางการเงินมากกว่าที่จะเป็นผลกระทบต่อการปฏิบัติงานจริง ซึ่งสิ่งที่เปลี่ยนแปลงมากที่สุดจะมาจากแนวทางการตัดหนี้สูญที่เข้มข้นกว่ามาตรฐานเดิม

ทั้งนี้ รายงานตัวเลขทางการเงินตาม TFRS9 ของเคทีซีจะแตกต่างไปจากเดิม ดังนี้

1.การเปลี่ยนแปลงการตัดหนี้สูญ (Write off) กับการบันทึกหนี้ที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้ (NPL : ลูกหนี้ที่ผิดนัดชำระเกินกว่า 90 วัน) ทั้งนี้ การตัดหนี้สูญจะทำได้ช้าลง เนื่องจากหนี้สูญที่ตัดออกเพื่อการใช้สิทธิทางภาษี จะยังไม่ถูกตัดออกจากรายงานทางบัญชี จนกว่าจะพิสูจน์ได้ว่าไม่สามารถเรียกเก็บหนี้ได้อีกต่อไป ดังนั้น หนี้ที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้ (NPL) บนมาตรฐานใหม่ TFRS9 จะเทียบเคียงได้กับ Write off + NPL ตามมาตรฐานเดิม แต่ก็คือเท่าเดิม เพียงแต่แตกต่างกันตรงวิธีการรายงานเท่านั้น เช่น

• เดิมบริษัท A ตัดหนี้สูญปีละประมาณ 7-8% คงเหลือ NPL ประมาณ 1%
• แต่ภายใต้ TFRS9 จะรายงานประมาณ 8-9% ทำให้เห็นว่า ตัวเลข NPL ตามมาตรฐานใหม่ดูสูงขึ้น    

2. การเปลี่ยนแปลงการบันทึก NPL กับตัวชี้วัดสำคัญทางการเงิน เมื่อฐาน NPL ตามรายงานภายใต้ TFRS9 มีจำนวนเพิ่มขึ้นก็ส่งผลทำให้อัตราส่วนที่เกี่ยวข้องมีการเปลี่ยนแปลงไปด้วย เช่น ค่าเผื่อหนี้สงสัยจะสูญต่อลูกหนี้รวม (Allowance/Port) ค่าเผื่อหนี้สงสัยจะสูญต่อลูกหนี้ที่อายุเกิน 90 วัน (NPL Coverage)  เช่น ภายใต้มาตรฐานใหม่อัตราส่วนของ Allowance/Port ตามตัวเลขฐานใหม่อาจจะอยู่ประมาณ 9 -11% และ NPL Coverage อาจจะเป็นประมาณ 100 - 200% ทั้งนี้ เมื่อมีการนำ TFRS9 มาใช้เต็มรูปแบบ จะทำให้สามารถประมาณการอัตราส่วนดังกล่าวได้ชัดเจนขึ้น

3.การเปลี่ยนแปลงการบันทึกรายได้ TFRS9 กำหนดให้บริษัทยังคงต้องรับรู้รายได้ดอกเบี้ยจาก NPL ไปจนกว่า NPL ดังกล่าวจะถูกตัดเป็นหนี้สูญ แม้ว่าจะอยู่ใน Stage 3 แล้วก็ตาม

4.การบันทึกกำไรทางบัญชีเพิ่มขึ้น TFRS9 กำหนดให้บริษัทต้องตั้งสำรองสำหรับ NPL ทั้งเงินต้นและดอกเบี้ย ตามจำนวนที่ได้จากการคำนวณตาม ECL Model (Expected Credit Loss Model) ซึ่งจะไม่ใช่การตั้งสำรองเต็ม 100% เหมือนเดิม และด้วยมาตรฐาน TFRS9 ที่กำหนดไว้ ในกรณีที่มีส่วนต่างของรายได้ดอกเบี้ยและสำรองในส่วนของดอกเบี้ยที่น้อยกว่า 100% ให้รับรู้ผลต่างนั้นในงบกำไรขาดทุนด้วย ซึ่งมีผลให้กำไรทางบัญชีเพิ่มขึ้น

ทั้งนี้ ด้วยจำนวนของสำรองหนี้สงสัยจะสูญที่เคทีซีมีอยู่ ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2562 เมื่อได้คำนวณตาม ECL Model แล้ว มีส่วนที่เกินอยู่จำนวนหนึ่ง ฝ่ายจัดการของบริษัทฯ จึงพิจารณา Management Overlay จำนวนหนึ่งเพิ่มเติมตามกำหนดในมาตรฐาน TFRS9 จึงทำให้เมื่อเข้าสู่ TFRS9 จะไม่มีสำรองส่วนเกิน

   ผลประกอบการเคทีซี  ปี 2562

• กำไรสุทธิ                                5,524 ล้านบาท
• พอร์ตลูกหนี้การค้ารวม                85,834 ล้านบาท
• ฐานสมาชิกรวม                          3.4 ล้านบัญชี

• ​ธุรกิจบัตรเครดิต                       2,510,914 บัตร
• พอร์ตลูกหนี้บัตรเครดิตรวม             56,653 ล้านบาท
• NPL รวม                                    1.06%
• NPL บัตรเครดิต                           0.93% 

• ธุรกิจสินเชื่อบุคคล                    888,342 บัญชี
• ยอดลูกหนี้สินเชื่อบุคคลรวม           28,933 ล้านบาท
• NPL สินเชื่อบุคคล                        0.92%